Zorgt gelegaliseerde prostitutie voor meer mensenhandel?
Nationaal en internationaal is er in toenemende mate aandacht voor de effecten van prostitutiebeleid op mensenhandel in de zin van seksuele uitbuiting. Leidt gelegaliseerde prostitutie tot meer mensenhandel? Meer wetenschappelijk onderzoek is nodig om daarover uitspraken te kunnen doen, zo stelde de Nationaal rapporteur vast in haar Negende rapportage mensenhandel.
Omvang van prostitutie en mensenhandel onbekend
De precieze omvang van de prostitutiesector in Nederland is onbekend. Betrouwbare cijfers over het aantal vrouwen en mannen dat in de prostitutie werkt, zijn op dit moment niet voorhanden. Het is dan ook onduidelijk hoeveel vrouwen en mannen vrijwillig in de prostitutiesector werken, en hoeveel van hen dit gedwongen doen. Het is evident dat een deel van de prostituees wordt uitgebuit, maar vanwege onder meer het verborgen karakter van prostitutie alsook mensenhandel is het lastig vast te stellen hoe groot dat deel is. Het ontbreken van betrouwbare cijfers over de totale omvang van mensenhandel speelt niet alleen in Nederland, maar is een internationaal bekend probleem. Pogingen om tot een schatting van de wereldwijde omvang van mensenhandel te komen, hebben tot dusver niet geresulteerd in een betrouwbare schatting. Ook het vergelijken van landen op het gebied van mensenhandel is thans (nog) onmogelijk, als gevolg van het ontbreken van geharmoniseerde definities en uniforme systemen voor dataverzameling en -analyse.
'Bad data are worse than no data'
In haar rapportage gaat de rapporteur in op de rol van statistieken in het debat over het te voeren prostitutiebeleid. Bij het gebruik van cijfermatige gegevens voor de ontwikkeling van nieuw beleid is het essentieel dat men zich bewust is van de betrouwbaarheid en validiteit van die gegevens. Cijfers worden gebruikt om standpunten kracht bij te zetten en kunnen op die manier een grondslag vormen voor ingrijpende beleidsmaatregelen. Het komt echter voor dat standpunten gebaseerd zijn op niet-verifieerbare, onbetrouwbare dan wel inaccurate data. Zo worden soms schattingen uit eerdere onderzoeken overgenomen om de alarmerende omvang van prostitutie dan wel mensenhandel aan te tonen zonder dat is nagegaan op welke wijze de schatting tot stand is gekomen. De rapporteur wijst erop dat beleid moet worden gebaseerd op betrouwbare data (‘evidence-based policy’); beslissingen op basis van uitspraken die ‘evidence-thin’ zijn, moeten worden voorkomen.
Legalisering prostitutie in relatie tot mensenhandel
De rapporteur gaat in op enkele wetenschappelijke artikelen over het effect van gelegaliseerde prostitutie op (grensoverschrijdende) mensenhandel in die sector. Twee recente voorbeelden zijn de artikelen ‘Does legalized prostitution increase human trafficking?’ door Seo-Young Cho, Axel Dreher en Eric Neumayer (2012) en ‘The law and economics of international sex slavery: prostitution laws and trafficking for sexual exploitation’ door Niklas Jakobsson en Andreas Kotsadam (2013). De conclusies in beide artikelen komen overeen: in landen waar prostitutie gelegaliseerd is, zouden zich meer mensenhandelsituaties voordoen.
De data en onderzoeksmethoden waarop deze conclusies zijn gebaseerd zijn (vooralsnog) onvolledig en onvoldoende betrouwbaar om de getrokken conclusies te kunnen staven en beleid op te kunnen baseren. De rapporteur concludeert dat een antwoord op de vraag in hoeverre legalisering van prostitutie tot meer mensenhandel zou leiden op cijfermatige gronden (nog) onmogelijk is. Een dergelijk antwoord vereist een analyse van mensenhandel die in beeld is ten opzichte van mensenhandel die buiten beeld is. Hiervoor is een verzameling van meer betrouwbare (kwantitatieve en kwalitatieve) data over zichtbare en onzichtbare mensenhandel nodig. Onderzoek naar het effect van legalisering van prostitutie is verder gecompliceerd omdat de totale omvang van mensenhandel in de zin van seksuele uitbuiting niet uitsluitend afhankelijk is van het prostitutiebeleid, maar ook van overige uiteenlopende push- en pull-factoren.
Onderdeel van een effectieve aanpak van mensenhandel is het zichtbaar maken van mensenhandel. Daarvoor is allereerst een beter zicht nodig op de aard en omvang van de prostitutiesector, waarna gekeken kan worden naar eventuele misstanden in deze sector.