Seksueel geweld tegen kinderen wordt vaak gepleegd door leeftijdsgenoten
Van de plegers van seksueel geweld tegen kinderen is 46% een leeftijdsgenoot. Gezien de belangrijke rol van het onderwijs in de seksuele en relationele ontwikkeling van jongeren, komt de Nationaal Rapporteur met een factsheet voor docenten. De Nationaal Rapporteur wil hiermee bewustwording creëren en docenten handvatten bieden over hoe te handelen bij vermoedens van seksueel geweld. De komende maanden gaat de Nationaal Rapporteur in gesprek met docenten over deze problematiek.
Jongeren moeten zich op een gezonde manier seksueel kunnen ontwikkelen en hierin beschermd worden. Het is belangrijk om hen te leren over het herkennen van en communiceren over hun eigen wensen en grenzen én die van een ander. Het onderwijs speelt hierin een essentiële rol.
Vormen van seksueel geweld
Seksueel geweld kan zowel fysiek als niet-fysiek zijn. Onder fysiek seksueel geweld vallen onder meer aanranding en verkrachting. Een voorbeeld van niet-fysiek (online) seksueel geweld is ongewenste sexting, waarbij een jongere zonder toestemming seksueel getint beeldmateriaal van de ander doorstuurt.
Ook komt seksuele uitbuiting door jongeren onderling voor. Het slachtoffer wordt dan gedwongen om (online) seksuele handelingen te verrichten met anderen in ruil voor geld of andere vergoedingen. Seksuele uitbuiting is een vorm van mensenhandel.
Zowel jongens als meiden kunnen seksueel geweld plegen
Gemiddeld is 97% van de geregistreerde jeugdige verdachten van een zedenmisdrijf een jongen.
Seksueel geweld wordt weinig gesignaleerd
Bovenstaande cijfers zijn niet vergelijkbaar. De genoemde 0,1% is gebaseerd op de actuele prevalentie die per definitie lager is dan de totale prevalentie, waarop de 3% en 13% betrekking hebben. Zie voor een uitleg over het verschil tussen actuele en totale prevalentie Hoofdstuk 2 uit de Slachtoffermonitor seksueel geweld tegen kinderen 2016.
Waarom is signaleren lastig?
- Er zijn niet altijd duidelijke signalen van seksueel geweld.
- Signalen van seksueel geweld kunnen ook op andere problemen wijzen.
- Minderjarigen vertellen vaak niemand over het seksueel geweld, en als ze dat wel doen, nemen ze meestal een leeftijdsgenoot in vertrouwen.
Gezond seksueel gedrag of seksueel geweld?
Het kan lastig zijn om seksueel gedrag van jongeren te duiden. Hiervoor kun je gebruik maken van de zes criteria van het Vlaggensysteem:
- Wederzijdse toestemming
- Vrijwilligheid
- Gelijkwaardigheid
- Passend bij de leeftijd of ontwikkeling
- Passend bij de context of omgeving
- Zelfrespect
Vervolgens kun je het seksueel gedrag in één van de vier categorieën indelen:
Het Vlaggensysteem helpt je om seksueel gedrag van jongeren bespreekbaar te maken in de klas. Daarnaast biedt het je handvatten om te reageren. Meer weten? Kijk op www.vlaggensysteem.nl.
Je vermoedt seksueel geweld: wat nu?
Het is belangrijk dat je bij vermoedens van seksueel geweld op een goede manier reageert en de juiste vervolgstappen neemt. Voor hulp hierbij kun je overleggen met een collega, vertrouwenspersoon of de schoolleiding. Daarnaast kun je een vertrouwensinspecteur van de Inspectie van het Onderwijs raadplegen. De vertrouwensinspecteur adviseert je over mogelijke vervolgstappen.
Het is in ieder geval belangrijk dat je het slachtoffer niet beschuldigt. De dader is namelijk verantwoordelijk voor wat er gebeurt. Zo is bij ongewenste sexting de jongere die zonder toestemming seksueel getint beeldmateriaal van een ander doorstuurt degene is die fout zit. Wanneer een slachtoffer negatieve reacties krijgt van anderen kan dit zorgen voor een extra trauma bovenop het seksueel geweld dat heeft plaatsgevonden.
Belang van seksuele en relationele vorming
Seksueel geweld tegen kinderen wordt vaak gepleegd door leeftijdsgenoten. Dat komt onder andere doordat jongeren niet altijd doorhebben dat zij over hun eigen grenzen of die van de ander heen gaan. Seksuele en relationele vorming leert jongeren hun eigen wensen en grenzen én die van de ander te herkennen en hierover te communiceren. Ook helpt seksuele en relationele vorming bij het herkennen van slachtoffer- en daderschap.
Scholen in het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn wettelijk verplicht aandacht te besteden aan seksualiteit en seksuele diversiteit. Zij kunnen hiervoor het beste gebruik maken van een erkend lesprogramma. In de databank Effectieve Jeugdinterventies vind je het lesprogramma dat het beste bij jouw school past. Gebruik van (nog) niet beoordeelde lesprogramma’s is mogelijk verspilde moeite. Het is namelijk niet duidelijk of deze lesprogramma’s effectief zijn en seksueel geweld helpen voorkomen.
Vragen?
Heeft u nog vragen over de factsheet of denkt u graag mee? Dan kunt u contact opnemen met Marijke Bleeker of Roos Broere.
Gebruikte bronnen
de Graaf, H., van den Borne, M., Nikkelen, S., Twisk, D., & Meijer, S. (2017). Seks onder je 25e: Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017. Delft: Eburon (ongepubliceerde data).
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. (2014). Op Goede Grond. Den Haag: Nationaal Rapporteur.
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. (2017). Effectief preventief: Het voorkomen van seksueel geweld door seksuele en relationele vorming in het onderwijs. Den Haag: Nationaal Rapporteur.
Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. (2018). Slachtoffermonitor seksueel geweld tegen kinderen 2016. Den Haag: Nationaal Rapporteur.
Suarez, E., & Gadalla, T.M. (2010). Stop blaming the victim: A meta-analysis on rape myths. Journal of Interpersonal Violence, 25(11), 2010-2035. doi: 10.1177/0886260509354503
ten Boom, A., & Wittebrood, K. (2019). De prevalentie van huiselijk geweld en kindermishandeling in Nederland. Den Haag: WODC.
Ullman, S.E. (1996). Social reactions, coping strategies, and self-blame attributions in adjustment to sexual assault. Psychology of Women Quarterly, 20(4), 505-526. doi: 10.1111/j.1471-6402.1996.tb00319.x
Website CBS Statline, www.statline.cbs.nl (geraadpleegd 14 april 2019).
Website Centrum Seksueel Geweld, www.centrumseksueelgeweld.nl (geraadpleegd 14 april 2019).
Website Halt, www.halt.nl (geraadpleegd 17 april 2019).
Website Helpwanted, www.helpwanted.nl (geraadpleegd 14 april 2019).
Website Inspectie van het Onderwijs, www.onderwijsinspectie.nl (geraadpleegd 14 april 2019).
Website Nederlands Jeugdinstituut, www.nji.nl (geraadpleegd 15 april 2019).
Website politie, www.politie.nl (geraadpleegd 14 april 2019).
Website Vlaggensysteem, www.vlaggensysteem.nl (geraadpleegd 18 april 2019).
Williams, J.E. (1984). Secondary victimization: Confronting public attitudes about rape. Victimology: An International Journal, 9(1), 66-81.