De klant erbij. De strafbaarstelling van seks met 16- en 17-jarigen tegen betaling
In het afgelopen jaar zijn er net zo veel klanten van 16- en 17-jarigen vervolgd voor seks tegen betaling als in de 14 jaar daarvoor. Dat blijkt uit onderzoek van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen naar vervolging en berechting van deze klanten. Sinds de strafbaarstelling in het jaar 2000 zijn 61 klanten veroordeeld. Het werkelijk aantal klanten is naar verwachting aanmerkelijk hoger. Volgens Nationaal Rapporteur Corinne Dettmeijer moet het Openbaar Ministerie dan ook de sinds dit jaar ingezette lijn van het opsporen van klanten doorzetten en in alle mensenhandelzaken met minderjarigen ook de klanten opsporen. Rechters zouden moeten toewerken naar meer helderheid en eenduidigheid bij het opleggen van straffen.
Minderjarigen moeten worden beschermd tegen commerciële seks. Klanten die tegen betaling seks hebben met een minderjarige maken een ernstige inbreuk op hun seksuele integriteit. Voor de slachtoffers kan dit ernstige lichamelijke en psychische gevolgen hebben. Uit het onderzoek van de Nationaal Rapporteur blijkt dat het fenomeen divers is: zowel jongens als meisjes worden slachtoffer, en de locaties waarop klanten seks hebben met de minderjarigen lopen uiteen: in woningen, auto’s, hotels, parken, of kelderboxen. In de gereguleerde prostitutie, zoals seksclubs of de raamprostitutie, werden echter ook enkele minderjarigen aangetroffen. Soms is de seks onbeschermd. De verdachten zijn alle man, hun leeftijden uiteenlopend van minderjarig tot in de zestig.
Mensenhandel
In veel zaken bestaat er een link met mensenhandel, wat inhoudt dat een derde persoon de minderjarige ertoe brengt zich te prostitueren of daarbij faciliteert. De minderjarige is dan zowel slachtoffer van die mensenhandelaar als van de klant. Daarnaast bestaat een tweede groep slachtoffers: minderjarigen die zichzelf vrijwillig en zelfstandig aanbieden voor seksuele handelingen tegen betaling. Voor de strafbaarheid van de klant is het irrelevant of de minderjarige een slachtoffer van mensenhandel is, of dat hij of zij zichzelf geheel zelfstandig aanbiedt; in beide gevallen pleegt de klant een zedendelict zodra hij de minderjarige betaalt voor seks.
Omvang van het probleem
Hoeveel mensen zich schuldig maken aan betaalde seks met een 16- of 17-jarige, is onbekend. De afgelopen 15 jaar werden 177 verdachten ingeschreven bij het Openbaar Ministerie. De Nationaal Rapporteur verwacht dat het werkelijke aantal verdachten aanmerkelijk hoger ligt. Alleen al in de afgelopen 5 jaar werden 432 kinderen van 16 of 17 jaar geregistreerd die als mogelijk slachtoffer van mensenhandel in de seksindustrie gewerkt zouden hebben en dus minstens één klant moeten hebben gehad. Er zijn ook minderjarigen die veel langer zijn uitgebuit, soms wel een jaar lang. Zaken als de Valkenburgse zedenzaak tonen aan dat één slachtoffer in enkele dagen al tientallen klanten kan hebben gehad.
Ook kinderen jonger dan 16 slachtoffer
Het onderzoek richt zich op 16- en 17-jarige slachtoffers, omdat betaalde seks met kinderen in die leeftijdscategorie een aparte strafbaarstelling is in de wet. Dat ook jongere kinderen slachtoffer worden, blijkt wederom uit mensenhandelcijfers: In de afgelopen 5 jaar werden 169 kinderen van onder de 16 geregistreerd die seksueel zouden zijn uitgebuit. Het jongste kind was 11 jaar.
Straffen lopen sterk uiteen
De opgelegde straffen voor betaalde seks met een minderjarige lopen sterk uiteen: van 1 dag gevangenisstraf met een taakstraf tot 9 maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Ook de factoren in de strafmotivering en de mate waarin de rechter deze factoren meeweegt zijn divers. Zo heeft de rechter in de Valkenburgse zedenzaak in algemene zin strafverminderend laten meewegen dat de klant niet bewust op zoek was naar een minderjarige. Dat doet volgens de Nationaal Rapporteur afbreuk aan de bescherming die het wetsartikel 16- en 17-jarigen beoogt te geven. De Nationaal Rapporteur beveelt de rechtspraak daarom aan toe te werken naar meer helderheid bij het motiveren van de straf en meer uniforme strafoplegging.
Kentering in de aanpak OM
Sinds dit jaar zet het Openbaar Ministerie actief in op het vervolgen van klanten die seks kopen van een minderjarige en gelden er uniforme strafeisen met een onvoorwaardelijke gevangenisstraf als uitgangspunt. De kentering is te zien in de cijfers: van de 177 verdachten werden er 90 dit jaar geregistreerd. De Nationaal Rapporteur beveelt aan dat het Openbaar Ministerie deze ingezette lijn doorzet en bij elk mensenhandelonderzoek met minderjarige slachtoffers ook inzet op het opsporen van klanten. De grote regionale verschillen in het aantal ingeschreven verdachten verdienen aandacht - in de regio’s Amsterdam en Den Haag werden relatief weinig verdachten geregistreerd.